Jedną z przypraw, których w kuchni używa się już od wieków, jest kurkuma. Nie tylko jej niezwykły smak i aromat, ale również prozdrowotne właściwości doceniono już w starożytności. Co warto wiedzieć o tej roślinie?

Pochodzenie kurkumy

Curcuma longa, ostryż długi, kurkuma – pod tymi trzema nazwami znana jest roślina o wielu właściwościach. Ostryż długi po raz pierwszy pojawił się już w starożytności, najprawdopodobniej w Indiach i pobliskich terenach Azji Południowej. Wzmianki o nim znaleźć można w starożytnych księgach asyryjskich o ziołach.

Przyprawa, jaką znamy ze sklepowych półek, otrzymywana jest z korzenia ostryżu. Jej najważniejszy składnik, czyli kurkumina, dostępna jest nie tylko w formie sypkiej, ale również jako suplement diety w tabletkach lub kapsułkach. Regularne przyjmowanie tej substancji poprawia pracę układu nerwowego i sercowo-naczyniowego, przeciwdziała depresji i stanom lękowym, a także działa przeciwstarzeniowo. Preparaty natomiast stosuje się w celu pobudzenia układu trawiennego oraz poprawy sprawności stawów, zwłaszcza u starszych osób.

Skład chemiczny

Podstawowym składnikiem Curcuma longa jest kurkumina – przeciwutleniacz polifenolowy z grupy kurkumoidów. Kłącze ostryżu zawiera od 0,5 do 5% kurkuminy. Ponad to, w kurkumie zawarte są witaminy z rodziny B: B1, B2, B3, B6, B9, witamina E oraz K, a także związki mineralne, takie jak wapń, mangan, potas, żelazo, magnez, fosfor, sód, miedź oraz cynk. Podkreślić należy, że wymienione witaminy i minerały występują w ostryżu w ilości marginalnej.

Kłącze tej rośliny w 60% zbudowane jest ze skrobi, czyli powszechnie znanego rodzaju węglowodanów. Pozostałą część stanowią: błonnik (20%), białka (7%) oraz tłuszcze (5%).

Właściwości prozdrowotne ostryżu długiego

Początkowo Curcuma longa wykorzystywana była w ziołolecznictwie, bowiem wykazuje ona wiele właściwości prozdrowotnych. Już w I w. p.n.e. wykorzystywano ją jako lek na bóle menstruacyjne, środek łagodzący objawy chorób pasożytniczych i układu oddechowego, a także w leczeniu wrzodów żołądka, niedrożności wątroby i rożnego rodzaju stanów zapalnych.

Obecnie naukowcy cały czas badają właściwości tej niezwykłej rośliny. Jak dotąd udowodniono, że kurkumina:
– wspomaga pracę mózgu i przeciwdziała chorobom degeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera;
– działa przeciwnowotworowo: wykorzystuje się ją nie tylko w leczeniu, ale również profilaktyce, największe działanie lecznicze wykazuje w przypadku polipów jelita, które uważane są za stan przednowotworowy;
– wspomaga trawienie, pracę trzustki i wątroby, a także pobudza produkcję żółci i wydzielanie enzymów trzustkowych;
– wspomaga pracę układu immunologicznego, wzmacnia odporność i zwalcza infekcje;
– wspiera leczenie chorób oczu, np. jaskry, zespołu suchego oka lub zapalenia spojówek.

Bez kurkumy ani rusz – zastosowanie w kuchni

Od wieków kurkuma wykorzystywana jest również w kuchni. Sypka przyprawa to najbardziej znana forma kurkuminy. Ze względu na intensywną, żółtą barwę, używa się jej jako naturalnego barwnika spożywczego. Należy przy tym uważać, zwłaszcza jeśli stosujemy ją po raz pierwszy, ponieważ kurkuma bardzo silnie odbarwia, nawet na skórze. Najczęściej występuje jako odrębna przyprawa lub jeden z głównych składników mieszanki curry.

Kurkumina jest uznawana za przyprawę ostrą, dlatego dodaje się ją najczęściej do dań hinduskich, które powinny być pikantne, a także do przyprawiania warzyw, ryżu, jajek, zup, sosów i sałatek. W odróżnieniu od innych przypraw, kurkuma powinna być dodawana na początku przyrządzania potrawy, bowiem najlepszy smak wydobywa z niej dopiero po pewnym czasie. Ze względu na intensywny aromat i wyraźny smak, należy uważać z ilością przyprawy, jaką dodaje się do jedzenia, bowiem zbyt duża ilość kurkumy może zdominować efekt całego dania.

Przeciwwskazania

Wydawać by się mogło, że curcuma longa to całkowicie bezpieczna substancja, którą mogą spożywać wszyscy. Jednak ze względu na jej silne właściwości, kurkumy powinny unikać:
– kobiety w ciąży – przyprawa działa pobudzająco na macicę, co prowadzić może do przedwczesnej akcji porodowej,
– cukrzycy – kurkumina obniża poziom cukru we, a cukrzycy powinni utrzymywać go na stałym poziomie,
– osoby cierpiące z powodu kamieni żółciowych – po spożyciu kurkumy ból może się nasilać,
– osoby przyjmujące leki zakrzepowe – ostryż wspomaga ich działanie.